Johan Vilhelm Snellman kap Fennomania ūn-tōng ê khí-heng

Le̍k-sú-oân
siu-lí keh-sek

1822 nî, saⁿ-ê siàu-liân-lâng ji̍p khì Turku Tāi-ha̍k, in tùi 19 sè-kí Hun-lân bîn-cho̍k-chú-gī ê hoat-tián ū te̍k-pia̍t oa̍h-hiáⁿ ê éng-hióng. Che kî-tiong chi̍t ūi sī Johan Vilhelm Snellman.

Chit-ê Johan Vilhelm Snellman sī Hun-lân tī 19 sè-kí ê sî-chūn te̍k-pia̍t ū éng-hióng-le̍k ê lâng. I kā bîn-cho̍k-chú-gī tī Hun-lân hoat-tián ê ki-chhó͘, tùi bûn-ha̍k choán kòe giân-gí-ha̍k. Snellman hit thò giân-gí chò ki-chhó͘ ê bîn-cho̍k-chú-gī lí-sióng hâm saⁿ-ê ki-pún goân-sò͘. Tē-it, sī chi̍t-ê kóng Hun-lân-gí ê bîn-cho̍k só͘ tòa ê Hun-lân. Pún siat-sióng koan-hē tio̍h Tek-kok tiat-ha̍k-ka Johann Friedrich von Herder, hit-ê Herder jīn-ûi tāi-chiòng giân-gí piáu-ta̍t liáu chi̍t-ê bîn-cho̍k ê cheng-sîn. Nā tùi Snellman lâi kóng, tiō sī hit chūn koh leh thong Sūi-tián-gí ê kûn-thé èng-tong ài kái chiap-siū Hun-lân-gí. Tē-jī tiám, sī Hun-lân bîn-cho̍k taⁿ ū hoat-tō͘ keng-kòe kái-chìn Hun-lân-gí kàu-io̍k lâi chûn-oa̍h. Tē-saⁿ tiám, sī Hun-lân bîn-cho̍k ê chûn-oa̍h ài óa-khò tùi hit-tang-chūn Lō͘-se-a hông-tè ê chīn-tiong. Hit-chūn Lō͘-se-a tong-khoân ū kó͘-lē Fennophilia kiam Fennomania ūn-tōng, kā in tòng chò sī pun-khui Hun-lân kap Sūi-tián ê hong-hoat. Snellman hit-chūn ka-ta sī bûn-hòa ūn-tōng, iáu bô kàu chèng-tī kái-hòng ê thêng-tō͘.

1863 nî, Lō͘-se-a Hông-tè Alexander 2-sè khún-tēng Snellman ê khang-khòe, jīn-bēng i ji̍p Goân-ló-īⁿ (iā sī kóng Chham-gī-īⁿ). Chit hāng jīn-bēng, mā tāi-piáu Hun-lân ê goân-ló-īⁿ tùi goân-té bû-tóng koaⁿ-liâu ê chi̍p-hōe, khai-sí choán-piàn chò kok-ka chhōa-thâu chèng-tī jîn-bu̍t leh chham-ka ê gī-hōe. Kâng hit tang, tī Snellman ê éng-hióng tang-tiong, hông-tè pan-pò͘ Giân-gí Chiàu-chí. Chit hūn pan-chiàu siat-tēng Hun-lân-gí tī 1883 nî ê sî, kap Sūi-tián-gí chò-hóe chò kok-ka ê koan-hong giân-gí. Tī chá-chêng ê 1850 nî-tāi, in í-keng ū chi̍t liân-sòa ê pan-chí iau-kiû Hun-lân-gí tē-khu ê tē-hng-koaⁿ ài ū it-tēng ê Hun-lân-gí lêng-le̍k.

1860 nî-tāi ê Fennomania ūn-tōng tè-bóe hoat-tián chò chi̍t phài hō chò Hun-lân-lâng Tóng ê chèng-tī cho͘-chit. Tóng lāi ê lâng bē-chió koh kā in-ê hèng-chhù tùi giân-gí thàng kòe siā-hōe gī-tê. Fennomania ūn-tōng ê chióng-chióng hong-bīn āu--lâi pun chhut chē-chē phài-pia̍t. Kin-sè Hun-lân ê chin-chē chèng-tóng, lóng jīn Fenoman chò in-ê khí-goân.

Chham-chiàu
  • Lavery, Jason E. The History of Finland. Westport, Conn: Greenwood Press, 2006. ISBN 0-313-32837-4.